Ngày 6/3/2025, Việt Nam đã bảo vệ báo cáo việc thực thi Công ước Liên hợp quốc về quyền của người khuyết tật (CRPD) tại trụ sở Liên hợp quốc ở Geneva. Đây là một dấu mốc quan trọng, khẳng định những bước tiến của Việt Nam trong việc bảo đảm quyền của người khuyết tật, từ phương diện chính sách pháp luật đến các tiến bộ trong thực tiễn. Qua đó, chúng ta có thể thấy rõ sự cam kết mạnh mẽ của Nhà nước trong việc hiện thực hóa nguyên tắc “không ai bị bỏ lại phía sau” và hướng tới một xã hội công bằng, phát triển bền vững hơn.

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế, quyền của người khuyết tật không chỉ là một vấn đề mang tính nhân đạo mà còn là một thước đo quan trọng của sự phát triển bền vững và công bằng xã hội. Trên thế giới, nhiều quốc gia đã có những bước tiến mạnh mẽ trong việc bảo đảm quyền lợi của người khuyết tật, nhằm xây dựng một xã hội hòa nhập, không có sự phân biệt đối xử. Việt Nam, với tư cách là một quốc gia đang phát triển, cũng không nằm ngoài xu hướng đó.

Từ khi phê chuẩn Công ước của Liên hợp quốc về Quyền của Người khuyết tật (CRPD) vào năm 2014, Việt Nam đã có những nỗ lực đáng kể trong việc cụ thể hóa các cam kết quốc tế bằng hệ thống pháp luật và chính sách thực tiễn. Việc bảo vệ báo cáo định kỳ trước Ủy ban CRPD không chỉ là một nghĩa vụ quốc tế mà còn là cơ hội để Việt Nam khẳng định những thành tựu đã đạt được, từ việc xây dựng hành lang pháp lý cho đến triển khai các chương trình hỗ trợ thực tiễn.

Bài viết này sẽ phân tích những thành tựu nổi bật mà Việt Nam đã đạt được trong việc bảo đảm quyền của người khuyết tật, từ phương diện chính sách pháp luật đến các tiến bộ trong thực tiễn. Qua đó, chúng ta có thể thấy rõ sự cam kết mạnh mẽ của Nhà nước trong việc hiện thực hóa nguyên tắc “không ai bị bỏ lại phía sau” và hướng tới một xã hội công bằng, phát triển bền vững hơn.

1. Hệ thống chính sách và pháp luật tiến bộ

Việt Nam đã xây dựng một khung pháp lý toàn diện nhằm bảo đảm quyền của người khuyết tật theo đúng tinh thần của Công ước CRPD. Luật Người khuyết tật năm 2010 được coi là nền tảng quan trọng, quy định rõ các quyền cơ bản của người khuyết tật cũng như trách nhiệm của Nhà nước và xã hội trong việc hỗ trợ nhóm đối tượng này. Bên cạnh đó, hàng loạt chính sách, chương trình hành động cụ thể đã được ban hành và thực thi nhằm tạo điều kiện thuận lợi nhất để người khuyết tật có thể hòa nhập và phát triển.

Chính sách bảo trợ xã hội

Nhà nước đã thiết lập một hệ thống bảo trợ xã hội dành riêng cho người khuyết tật, trong đó hơn 1,6 triệu người khuyết tật nặng và đặc biệt nặng được hưởng trợ cấp xã hội hàng tháng. Khoản trợ cấp này không chỉ là sự hỗ trợ về mặt tài chính mà còn thể hiện trách nhiệm của Nhà nước trong việc bảo vệ nhóm đối tượng yếu thế, giúp họ duy trì cuộc sống ổn định hơn.

Ngoài trợ cấp tiền mặt, Nhà nước cũng thực hiện nhiều chương trình hỗ trợ thiết thực như cung cấp phương tiện trợ giúp (xe lăn, nạng, chân tay giả), dịch vụ phục hồi chức năng và chăm sóc tại cộng đồng. Việc hỗ trợ này không chỉ giúp người khuyết tật có điều kiện sinh hoạt tốt hơn mà còn tạo cơ hội để họ tự chủ, vươn lên trong cuộc sống.

Đặc biệt, mô hình chăm sóc người khuyết tật dựa vào cộng đồng đang ngày càng phát triển. Thay vì chỉ tập trung vào hệ thống trung tâm bảo trợ xã hội, Nhà nước khuyến khích các gia đình và cộng đồng cùng tham gia chăm sóc, hỗ trợ người khuyết tật. Điều này giúp họ có cuộc sống hòa nhập hơn, tránh tình trạng bị cô lập với xã hội.

Bên cạnh đó, Việt Nam cũng triển khai các chính sách hỗ trợ nhà ở cho người khuyết tật, ưu tiên vay vốn từ các chương trình tín dụng xã hội để họ có điều kiện cải thiện nơi sinh sống. Ngoài ra, các địa phương còn thực hiện nhiều chương trình hỗ trợ đào tạo nghề, tạo việc làm, giúp người khuyết tật có thể tham gia lao động phù hợp với khả năng của mình.

Chính sách bảo trợ xã hội không chỉ là một phần của hệ thống an sinh mà còn là minh chứng cho những nỗ lực của Việt Nam trong việc hiện thực hóa các cam kết quốc tế, đảm bảo quyền bình đẳng cho người khuyết tật.

Chính sách y tế

Quyền tiếp cận y tế của người khuyết tật đã được cải thiện rõ rệt với chính sách bảo hiểm y tế toàn dân. Tỷ lệ người khuyết tật có thẻ bảo hiểm y tế đạt 95%, giúp họ có điều kiện sử dụng các dịch vụ chăm sóc sức khỏe với chi phí hợp lý. Các bệnh viện và trung tâm y tế cũng đang từng bước nâng cấp cơ sở hạ tầng, trang thiết bị và đào tạo nhân lực để có thể đáp ứng tốt hơn nhu cầu khám chữa bệnh của người khuyết tật.

Ngoài việc mở rộng phạm vi bảo hiểm y tế, Việt Nam còn phát triển nhiều mô hình dịch vụ y tế dành riêng cho người khuyết tật như các trung tâm phục hồi chức năng, hỗ trợ vật lý trị liệu, và dịch vụ khám chữa bệnh lưu động. Điều này giúp đảm bảo rằng ngay cả những người khuyết tật ở vùng sâu, vùng xa cũng có thể tiếp cận các dịch vụ y tế thiết yếu.

Bên cạnh đó, các chương trình chăm sóc sức khỏe tâm thần và hỗ trợ tâm lý cho người khuyết tật cũng được đẩy mạnh. Nhiều bệnh viện đã có khoa hoặc phòng khám dành riêng cho người khuyết tật, cung cấp các dịch vụ y tế phù hợp với đặc điểm sức khỏe và khả năng tiếp cận của họ.

Chính sách y tế dành cho người khuyết tật không chỉ dừng lại ở khám chữa bệnh mà còn hướng đến nâng cao chất lượng sống thông qua việc tăng cường truyền thông về sức khỏe, phòng ngừa bệnh tật và khuyến khích người khuyết tật tham gia các hoạt động phục hồi chức năng, thể dục thể thao để cải thiện thể chất và tinh thần.

Chính sách giáo dục

Nhằm đảm bảo quyền được học tập của người khuyết tật, Việt Nam đã xây dựng một hệ thống giáo dục hòa nhập, giúp trẻ em khuyết tật có thể học tập cùng với các bạn đồng trang lứa trong môi trường giáo dục phổ thông. Theo báo cáo của Bộ Giáo dục và Đào tạo, tính đến năm 2023, có khoảng 150.000 trẻ em khuyết tật theo học tại các cơ sở giáo dục phổ thông trên toàn quốc, chiếm khoảng 70% tổng số trẻ em khuyết tật trong độ tuổi đi học.

Chính phủ đã ban hành nhiều chính sách ưu đãi dành cho người khuyết tật trong giáo dục, bao gồm miễn, giảm học phí và hỗ trợ phương tiện học tập như sách chữ nổi, máy đọc sách điện tử, thiết bị hỗ trợ nghe nhìn. Bên cạnh đó, các trường học được khuyến khích cải thiện cơ sở vật chất, xây dựng lối đi dành riêng cho học sinh khuyết tật và bố trí giáo viên có chuyên môn về giáo dục đặc biệt để hỗ trợ tốt nhất cho học sinh.

Ngoài hệ thống giáo dục phổ thông, Việt Nam cũng đẩy mạnh giáo dục nghề nghiệp dành cho người khuyết tật. Hàng năm, các trung tâm giáo dục nghề nghiệp và đào tạo lao động có tay nghề đã tiếp nhận hàng nghìn học viên khuyết tật, giúp họ có kỹ năng chuyên môn để tham gia thị trường lao động. Các ngành nghề phổ biến dành cho người khuyết tật bao gồm công nghệ thông tin, thiết kế đồ họa, thủ công mỹ nghệ, sửa chữa điện tử, may mặc…

Một trong những thành tựu đáng chú ý trong lĩnh vực giáo dục là sự phát triển của công nghệ hỗ trợ học tập cho người khuyết tật. Các ứng dụng học tập trực tuyến, phần mềm hỗ trợ đọc màn hình và hệ thống dịch vụ hỗ trợ cá nhân đang giúp người khuyết tật có cơ hội tiếp cận tri thức dễ dàng hơn.

Bên cạnh đó, Việt Nam cũng hợp tác với các tổ chức quốc tế như UNICEF, UNESCO để xây dựng các chương trình giáo dục hòa nhập toàn diện, phù hợp với điều kiện của từng địa phương. Nhờ những chính sách này, ngày càng có nhiều người khuyết tật được tiếp cận giáo dục và có cơ hội nâng cao trình độ, góp phần cải thiện cuộc sống của họ.

Việc phát triển giáo dục hòa nhập không chỉ giúp người khuyết tật có cơ hội học tập mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc thay đổi nhận thức xã hội về sự bình đẳng và tôn trọng đối với nhóm đối tượng này. Những kết quả đạt được cho thấy sự cam kết của Việt Nam trong việc thực hiện Công ước

CRPD, tạo tiền đề để người khuyết tật tham gia đầy đủ và hiệu quả vào đời sống xã hội.

Chính sách việc làm

Việc tạo cơ hội việc làm cho người khuyết tật không chỉ giúp họ đảm bảo thu nhập mà còn góp phần quan trọng trong việc thúc đẩy sự hòa nhập xã hội. Việt Nam đã ban hành nhiều chính sách hỗ trợ người khuyết tật tham gia vào thị trường lao động một cách bền vững và phù hợp với khả năng của họ.

Một trong những chính sách quan trọng là quy định về việc khuyến khích doanh nghiệp tuyển dụng người khuyết tật. Theo Nghị định số 28/2012/NĐ-CP, các doanh nghiệp sử dụng từ 30% lao động khuyết tật trở lên sẽ được hưởng các ưu đãi về thuế, vay vốn ưu đãi và hỗ trợ về mặt bằng sản xuất. Chính sách này đã thúc đẩy sự ra đời của nhiều doanh nghiệp xã hội, xưởng sản xuất dành riêng cho người khuyết tật, giúp họ có cơ hội lao động ổn định và phù hợp với khả năng của mình.

Bên cạnh đó, Nhà nước còn triển khai các chương trình đào tạo nghề dành riêng cho người khuyết tật. Hệ thống trung tâm dạy nghề trên toàn quốc đã tổ chức hàng nghìn khóa học mỗi năm, đào tạo các ngành nghề phù hợp như công nghệ thông tin, thiết kế đồ họa, sửa chữa điện tử, may mặc, làm đồ thủ công mỹ nghệ. Theo số liệu từ Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội, trong năm 2024, khoảng 19.000 người khuyết tật đã được đào tạo nghề và tạo việc làm, với hơn 50% có việc làm ổn định sau đào tạo.

Ngoài ra, Chính phủ cũng đẩy mạnh các chính sách hỗ trợ vốn vay để người khuyết tật có thể tự khởi nghiệp hoặc phát triển mô hình kinh doanh nhỏ. Trong năm 2024, gần 40.000 người khuyết tật đã được vay vốn từ Quỹ quốc gia về việc làm với lãi suất ưu đãi.

Một điểm đáng chú ý khác là việc ứng dụng công nghệ số trong tạo việc làm cho người khuyết tật. Sự phát triển của các nền tảng làm việc trực tuyến, thương mại điện tử đã mở ra nhiều cơ hội việc làm từ xa, giúp người khuyết tật có thể làm việc ngay tại nhà mà không gặp khó khăn trong di chuyển. Các phiên giao dịch việc làm dành riêng cho người khuyết tật cũng được tổ chức, với gần 400 chỉ tiêu tuyển dụng đến từ các doanh nghiệp.

2. Những tiến bộ trong thực tiễn

Những năm qua, Việt Nam không chỉ hoàn thiện hành lang pháp lý mà còn đạt được nhiều kết quả thực tế trong bảo đảm quyền của người khuyết tật:

Cải thiện cơ sở hạ tầng

Các công trình công cộng, phương tiện giao thông đang dần được thiết kế để phù hợp với người khuyết tật, giúp họ tiếp cận dễ dàng hơn. Hiện nay, hơn 70% các công trình giao thông công cộng đã được cải tạo để có lối đi riêng cho người khuyết tật. Các tuyến xe buýt tại Hà Nội, TP.HCM và một số thành phố lớn đã trang bị hệ thống sàn nâng giúp người khuyết tật di chuyển thuận lợi hơn. Nhiều tỉnh, thành đã đưa vào sử dụng vỉa hè thông minh, hệ thống tín hiệu giao thông có âm thanh dành cho người khiếm thị.

Ứng dụng công nghệ số

Việc phát triển các nền tảng học tập trực tuyến, việc làm từ xa giúp người khuyết tật có cơ hội phát triển bản thân và hòa nhập xã hội tốt hơn. Hiện nay, hơn 40% người khuyết tật sử dụng điện thoại thông minh để tiếp cận các dịch vụ trực tuyến, bao gồm học tập, việc làm và các dịch vụ hành chính công. Các ứng dụng hỗ trợ người khiếm thị, khiếm thính cũng đang được tích cực phát triển, giúp họ giao tiếp và tiếp cận thông tin dễ dàng hơn. Những tiến bộ này góp phần quan trọng vào việc tạo ra một xã hội số hòa nhập, nơi mọi người đều có quyền tiếp cận công nghệ không phân biệt khả năng thể chất.

Nâng cao nhận thức cộng đồng

Truyền thông về quyền của người khuyết tật ngày càng được chú trọng, góp phần thay đổi tư duy và giảm thiểu định kiến xã hội. Các chiến dịch truyền thông trên mạng xã hội, các chương trình truyền hình và hội thảo về quyền của người khuyết tật đã thu hút sự quan tâm lớn. Hiện nay, có hơn 100 tổ chức phi chính phủ và hiệp hội người khuyết tật đang hoạt động tại Việt Nam, tích cực tham gia vào các chương trình vận động chính sách, nâng cao nhận thức cộng đồng.

Tham gia hợp tác quốc tế

Việt Nam tích cực tham gia các diễn đàn quốc tế về quyền người khuyết tật, học hỏi kinh nghiệm từ các quốc gia tiên tiến và áp dụng vào thực tiễn trong nước. Trong năm 2024, Việt Nam đã ký kết nhiều thỏa thuận hợp tác với các tổ chức quốc tế như UNICEF, UNESCO để nâng cao chất lượng giáo dục hòa nhập và phát triển công nghệ hỗ trợ cho người khuyết tật. Ngoài ra, các vận động viên khuyết tật Việt Nam cũng đã đạt thành tích cao trong các kỳ Paralympic, khẳng định vị thế của Việt Nam trên đấu trường thể thao quốc tế.

Những tiến bộ này phản ánh sự nỗ lực của Việt Nam trong việc bảo đảm quyền và nâng cao chất lượng cuộc sống cho người khuyết tật. Với những chính sách và thành tựu đạt được, Việt Nam đang từng bước xây dựng một

xã hội hòa nhập, nơi mọi công dân đều có cơ hội phát triển bình đẳng và “không ai bị bỏ lại phía sau.”

3. Tiếp tục phát triển và hướng tới tương lai

Những thành tựu đã đạt được không chỉ mang lại cuộc sống tốt đẹp hơn cho người khuyết tật mà còn góp phần tạo dựng một xã hội công bằng, văn minh hơn. Tuy nhiên, hành trình bảo đảm quyền cho người khuyết tật vẫn cần tiếp tục với những bước đi mạnh mẽ hơn. Việt Nam sẽ tiếp tục hoàn thiện chính sách pháp luật, tăng cường thực thi các quy định và nâng cao chất lượng các dịch vụ hỗ trợ để giúp người khuyết tật có điều kiện phát triển tốt hơn.

Việc thực hiện các khuyến nghị từ Ủy ban CRPD sẽ là một bước quan trọng nhằm nâng cao hơn nữa chất lượng sống của người khuyết tật. Điều này đòi hỏi sự chung tay của cả hệ thống chính trị, doanh nghiệp và toàn xã hội để tạo ra những cơ hội thực chất, giúp người khuyết tật có thể hòa nhập sâu rộng hơn vào đời sống kinh tế – xã hội.

Thông điệp “Không ai bị bỏ lại phía sau” không chỉ là một khẩu hiệu mà cần được hiện thực hóa bằng những hành động cụ thể. Chỉ khi người khuyết tật thực sự có cơ hội phát triển toàn diện, được đối xử bình đẳng và có thể đóng góp tích cực vào sự phát triển chung của đất nước, thì Việt Nam mới có thể trở thành một xã hội công bằng, nhân văn và bền vững./.

Xem bài viết gốc tại đây